Wśród bażantów występuje około 40 odmian, z czego kilka - różnych okresach - zostało sprowadzonych do nas i tu, w drodze krzyżówki, dały one obecnego bażanta łownego. Podstawowymi odmianami, z których pochodzi bażant łowny, były bażanty kolchijskie: kaukaski, mongolski i obrożny. 

Kogut ma długość około 85-95 cm łącznie z ogonem, którego długość wynosi około 50 cm. Rozpiętość skrzydeł do75 cm . Kogut ma masę około 1,5 kg, a kura około 1 kg.

Bażant należy do ptaków, których byt w dużej mierze zależy od opieki hodowlanej (dokarmianie i tępienie szkodników), dlatego występuje przeważnie tylko tam, gdzie te konieczne warunki ma zapewnione. Inne warunki bytu to krzaki i woda.

Bażanty obierają ostoję w lasach mieszanych, tak pod względem rodzaju drzew, jak i wieku, przeplatanych gęstwinami krzewów oraz obfitujących w wodę, otoczonych suchymi, a nawet piaszczystymi polami uprawnymi. Bażant utrzymuje sie także na polach uprawnych, ale wtedy tylko, gdy znajduje osłonę w małych laskach lub nawet zaroślach i jeżeli w pobliżu jest woda.

Bażant żywi się nasionami krzewów, jagodami leśnymi, mrówczymi jajami, wszelkimi owadami, nasionami zbóż i chwastów oraz trawą. Zjada także ślimaki, dżdżownice, larwy różnych owadów, a także stonkę. Bardzo lubi kukurydzę i pszenicę.

Okres godowy zaczyna się w marcu i trwa do maja W maju-czerwcu kury składają 8-15 jaj koloru oliwkowozielonego, a następnie wysiadują je przez 24-25 dni. Młode po kilku godzinach już swobodnie poruszają się, a w drugim tygodniu próbują lotu. Bażant zakłada gniazdo często w miejscu najmniej do tego odpowiednim - w pobliżu ścieżek, dróg polnych i leśnych, a przy tym nie bardzo osłoniętym i dlatego duży ich procent jest niszczony przez szkodniki polne i leśne oraz ludzi.

Bażanty poza okresem lęgowym żyją w stadach. Chętnie przebywają w gęstwinach leśnych, krzakach i trzcinach w pobliżu wody. Bażant żeruje w ciągu dnia, noc spędza na drzewie lub w krzakach. Mimo swej wielkości jest mało wytrzymały na ciężkie warunki bytu, źle znosi zarówno głód, jak i nie sprzyjające warunki atmosferyczne, a młody bażant szczególnie. Długotrwałe słoty lub wysokie śniegi dziesiątkują także dorosłe osobniki W okresie lęgów deszcze i słoty mogą zniszczyć całe gniazda młodych. Głos bażanta wystraszonego brzmi. khok, khok, khok - a nawoływanie się koo, ko.

KACZKA KRZYŻÓWKA - gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych.

Występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. W locie ujawniają się granatowe, biało obrzeżone na górze i krawędzi skrzydła lusterka. Poza tym obie płcie mają pomarańczowe nogi. Wspólną cechą są też białe z szaro-czarnym środkiem sterówki. W szacie spoczynkowej samiec wyróżnia się jedynie żółtym dziobem i nieco rudą piersią. Samiec w szacie godowej ma zielono opalizującą głowę, odgraniczoną od reszty ciała białą obrożą. Przez cały rok ma żółty dziób z czarnym końcem oraz rudą pierś, co jest ważne przy odróżnianiu go od samicy, gdy krzyżówki są w szacie spoczynkowej. Pierś jest cała brązowa, opalizująca, grzbiet również, ale matowy. Złożone skrzydła brązowe, gdzieniegdzie nieco szare. Pokrywy nad i podogonowe czarne, przy czym na tych pierwszych para zakręconych piór. Na początku są normalne, dalej zwężają się i zawijają. Niektóre są całkowicie zawinięte, inne tylko zagięte. Białe sterówki z szarym środkiem, pomarańczowe nogi. Samica ma mniej kontrastowe ubarwienie. Pomarańczowy dziób z czarnym wierzchem, u poszczególnych osobników różnej wielkości. Biało-kremowo-beżowa głowa, charakterystyczna, ciemna przepaska przez oko. Ogólnie pióra przypominają nałożone na siebie łuski, pomarańczowo-brązowe. Na spodzie ciała "łuski" są drobniejsze, w okolicach tyłu również. Białe sterówki. Pisklęta żółtokremowe z czarnym wierzchem ciała i przepaską przez oko.

Zasiedla większość półkuli północnej, wyłączając zimniejsze obszary Ameryki Północnej oraz południową część Azji Wschodniej. Jest to ptak wędrowny, ale coraz więcej osobników w miastach prowadzi osiadły tryb życia. W Europie Środkowej i Południowej spotykana cały rok, w Azji i północnej Europie jedynie wyprowadza lęgi. Jest najprawdopodobniej najliczniejszym gatunkiem kaczki. Zasiedla wszelkiego rodzaju środowiska wodne, najczęściej na stawach i jeziorach. Unika rzek o bystrym nurcie oraz zbiorników wodnych ubogich w składniki odżywcze. Często spotykana również w miastach, gdzie bywa bardzo ufna.

Ogólnie jest wszystkożerna, ale w większości są to rośliny; w większości jest to roślinność wodna. Na lądzie pożywia się np. bukwią. Żeruje na powierzchni wody; charakterystycznie, z tylną częścią ciała wystającą ponad taflę. Ponadto zjada pokarm zwierzęcy, np. larwy komarów, chrząszcze, skorupiaki i inne zwierzęta związane ze środowiskiem wodnym.

Okres polowań:

Gatunek łowny w okresie od 15 sierpnia do 21 grudnia.

 CYRANECZKA (Anas crecca)

Cyraneczka - gatunek średniego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych.

Najmniejsza kaczka pływająca Europy. Samiec w szacie godowej ma kasztanowatą głowę i górną część szyi. Bok głowy z zielonoczarnym pasem z połyskiem, od koloru kasztanowego oddziela tę plamę żółto-biała otoczka, które następnie łączy się u nasady dzioba. Pierś kremowa z ciemnymi cętkami. Grzbiet i boki sinoszare z drobnym poprzecznym prążkowaniem. Tył grzbietu szarobrązowy. Na skrzydle lusterko w kolorze zielonkawej plamy na głowie, u obu płci. Samica z wierzchu brązowa z ciemnym cętkowanym deseniem. Spód biały. Podobnie wyglądają młodociane i samiec w okresie spoczynkowym.

Spotkać ją można w stadach mieszanych z innymi kaczkami, ale trzyma się wtedy w osobnych grupkach. Wyróżnia się tym, że rzadko wyciąga szyję i jest mniejsza od reszty. Zamieszkuje różnorodne śródlądowe porośnięte roślinnością zbiorniki wodne, preferuje jednak niewielkie, gęsto zarośnięte oczka, stawy, rzeki o powolnym nurcie, bagna.

Wiosną i latem żywi się głównie pokarmem zwierzęcym, jesienią i zimą - roślinnym. Pożywienia szukają w wodzie, w płytkim mule i szlamie, przegrzebując dno.

Okres polowań:

Od 15 sierpnia do 21 grudnia.

GŁOWIENKA (Aythya ferina)

Głowienka - gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych.

Głowienka to kaczka nurkująca o specyficznej krępej sylwetce. Samiec w szacie godowej ma głowę i górę szyi rdzawokasztanowe, dół szyi i pierś oraz podogonie i dolne pióra ogona czarne. Wierzch i boki szare z drobnym ciemniejszym poprzecznym prążkowaniem, brzuch biały. Samica, niepozorna wobec samca, ogólnie brązowa, wierzch i boki jaśniejsze, tył ciała szarobrązowy, a brzuch biały. Wokół oczu i dzioba znajduje się przejaśnienie. W upierzeniu spoczynkowym kaczor staje się podobny do samicy, ale ma lekko rudawy odcień, pierś i kuper szarobrązowe. Osobniki młodociane i samce w upierzeniu spoczynkowym podobne do samicy. Gdy pływa głęboko zanurza się w wodzie. Samicę w locie rozpoznaje się po barwie piór podogonowych. Do lotu wzbija się poprzez rozbieg na wodzie. Głowienki po lęgach trzymają się w niewielkich stadach lub mieszanych z czernicą. W porównaniu z innymi kaczkami głowienka ma duże i płaskie czoło. Jest niewiele większa od czernicy, ale mniejsza od krzyżówki. Dziób szaroniebieski, czarny na końcu i u nasady.

Zamieszkuje środkowe szerokości geograficzne Eurazji. Przeloty w marcu - kwietniu i sierpniu - listopadzie. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, w subsaharyjskiej Afryce i Azji Południowej oraz na Dalekim Wschodzie, również na południu i południowym zachodzie Europie Środkowej. W Polsce spotykana na całym niżu oprócz gór i dużych kompleksów leśnych. U nas jest średnio licznym ptakiem lęgowym. Preferuje duże, słodkowodne, gęsto zarośnięte zbiorniki wodne jak żyzne jeziora w głębi lądu, stawy hodowlane, zbiorniki zaporowe, starorzecza lub cieki o leniwym prądzie. Preferuje te o dużej powierzchni i głębokości. Gnieździ się również na małych stawach, torfiankach i bagnach, choć kaczęta są wyprowadzane z nich na zbiorniki o większej powierzchni lustra. Licznie też gniazduje na wyspach. Jesienią i zimą widywana zwykle w dużych grupach na otwartych, dużych jeziorach. Często przebywa na otwartej wodzie, tam śpi i wypoczywa.

Pokarm - rośliny wodne wiosną i latem oraz drobne wodne zwierzęta jesienią i zimą, które zdobywa nurkując do 1,5 - 2,5 m. Są to przede wszystkim larwy owadów, ślimaki i małże. Żeruje głównie na mulistym dnie z podwodną roślinnością.

Okres polowań:

Od 15 sierpnia do 21 grudnia.

CZERNICA (Aythya fuligula)

Czernica - gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych.

Samiec w szacie godowej i spoczynkowej ma czarne ciało z metalicznym, fioletowym połyskiem na głowie, szyi i piersi. Boki, brzuch i lusterko białe w szacie godowej, a brudnobiałe w spoczynkowej. Dziób szary z czarnym paznokciem. Samica ciemnobrązowa z jasnym brzuchem i białym wąskim paskiem wokół nasady dzioba. Zarówno samiec, jak i samica mają z tyłu głowy czub, który jest dłuższy u samca, złożony ze zwisających, lśniących czarnych piór ozdobnych. Młodociane podobne do samicy. Upierzenie spoczynkowe obu płci podobne. Mają żółtą tęczówkę, a w locie na skrzydłach widać pas białych lotek z czarną otoczką na tylnej krawędzi.

Populacje zachodnioeuropejskie są koczujące lub osiadłe, a północne wędrowne, przeloty w marcu-maju i sierpniu-grudniu. Zimują w północno-zachodniej Europie, basenie Morza Śródziemnego, W Polsce nieliczny ptak lęgowy, gnieździ się na całym niżu, miejscami dość licznie. Zimuje na wybrzeżu Bałtyku i nad większymi rzekami na zachód od Wisły. Zamieszkuje słodkowodne zbiorniki wodne stojące lub o słabym prądzie, o gęsto zarośniętych brzegach i otwartym lustrze wody. Spotyka się ją jednak również na niewielkich, dość zarośniętych stawach, torfowiskach i mniej zarośniętych gliniankach. W większych europejskich miastach zasiedlają też miejskie sadzawki w parkach.

Pokarm to drobne zwierzęta, głównie mięczaki, uzupełnione przez rośliny, głównie nasiona. Żeruje nurkując do 2-3 metrów głębokości.

Okres polowań:

Od 15 sierpnia do 21 grudnia

/p

Wśród dzikich gęsi spotykanych u nas gniazdującą jest tylko gęś gęgawa, inne gatunki, jak gęś zbożowa, mała (białoczółka mniejsza), białoczelna i bernikla, są tylko zalatującymi w czasie wiosennych i jesiennych przelotów.

Gęś g ę g a w a jest z budowy podobna do gęsi domowej. Upierzenie gęgawej jest ciemnopopielate z białymi paseczkami w poprzek pokryw skrzydeł, na grzbiecie nieco brązowawe. Pierś i podbrzusze jasnopopielate z ciemnymi plamami. Pióra przyogonowe z wierzchu i spodu białe, ogon biały z szarymi sterówkami w środku. Dziób cielisty lub żółto-pomarańczowy z białym paznokciem. Wiosła różowe.

Gęś z b o ż o w a ma upierzenie w całości popielate, na skrzydłach jaśniej prążkowane. Dziób ciemny, od połowy żółtawy z ciemnym paznokciem.

Gęś m a ł a ma upierzenie brązowo-popielate. Nad dziobem na czole biała plama zachodząca aż nad oczy. Dziób różowy z białym paznokciem. Wiosła pomarańczowe.

Gęś b i a ł o c z e l n a jest upierzona podobnie jak gęś mała, różni się od niej tylko mniejszą plamą na czole (nie sięga do oczu).

Gęś b e r n i k l a o b r o ż n a jest upierzona zupełnie inaczej niż poprzednie gatunki. Głowa, szyja oraz pierś - czarne. Na szyi z obydwu boków białe plamy. Brzuch brązowawo-szary. Lotki czarno-brązowe. Kuper biały. Ogon czarny. Nogi brązowo-czarne.

Gęś gęgawa ma długość około 100 cm, rozpiętość skrzydeł około 140 cm. Długość dzioba - 5-7,5 cm. Masa gęsi około 3,5 kg, gąsiora około 4,5 kg. Pozostałe gatunki gęsi są wielkości zbliżonej do gęgawej z wyjątkiem gęsi małej, która jest znacznie od niej mniejsza.

Gęś żywi się wyłącznie pokarmem roślinnym: wodorostami, trawą, ziarnem zbóż, grochem, tatarką i oziminą zbóż. Gęsi żerują zarówno na polach, jak i na pobrzeżach wody lub kępach. W czasie pływania gęś w zasadzie nie żeruje.

Gęś buduje gniazdo na kępach traw, w szuwarach lub przybrzeżnych krzakach. Na wiosnę, w marcu - kwietniu, znosi 4-9 jaj białego, żółtawego lub zielonawego koloru, wielkości jaj gęsi domowej. Po 4 tygodniach wysiadywania wylęgają się młode, które krótko po wylęgu (po dwóch dniach) wychodzą same na wodę. Młode w ciągu dnia pozostają zawsze poza gniazdem i dopiero na noc ściągają do niego. Latać zaczynają po dwóch miesiącach. Gęsia rodzina żyje razem aż do wiosny następnego roku. Zdolność rozmnażania się osiąga gęś w trzecim roku życia. Gęś jest długowieczna; żyje nawet kilkadziesiąt lat.

Gęś g ę g a w a jest ptakiem przelotnym, u nas przebywa w marcu - kwietniu i w październiku - listopadzie, ale nad dużymi wodami niezamarzającymi jest ptakiem gniazdowym, przebywa cały rok (nad morzem). W czasie przelotów wiosennych i jesiennych można gęsi spotkać w całym kraju, gniazdują one jednak tylko w północnej i zachodniej części kraju oraz na śląsku. Pozostałe gatunki gęsi nie gniazdują u nas, są one tylko przelotne. Występują w okresie wiosennych (marzec - kwiecień) i jesiennych (październik - listopad) przelotów.

Gęsi przebywając na wodzie siedzą z daleka od brzegów, przeważnie na środku wody. Żyją rodzinami (stare i młode z ostatniego lęgu), w okresie lęgowym - parami, z tym jednak, że w wylęgu gąsior nie bierze udziału, ale towarzyszy samicy i pilnuje gniazda, po wylęgu zaś dołącza do rodziny i wspólnie z samicą wychowuje młode. W czasie odlotów gęsi gęgawę lecą rodzinami, nie łączą się ani w większe stada, ani z innymi gatunkami gęsi. Gęsi lecą przeważnie na wielkiej wysokości, jedynie w dni słotne i mgliste lecą niżej i wówczas myśliwy ma możność strzału do nich. W czerwcu gęś pierzy się (linieje). W tym okresie nie jest ona zdolna do lotu, dlatego przebywa najczęściej w szuwarach.

Po okresie wylęgu i odchowaniu młodych gęsi zaczynają wędrówki za żerem. Wtedy to dwa razy dziennie, rano o świcie i wieczorem, godzinę przed zachodem słońca, całe stada zlatują na pola zbóż, grochu lub tatarki. Gęsi żerujące na polu są bardzo ostrożne i czujne. Podejście ich na tym że

Lis należy do rodziny psów. Nogi ma cienkie, krótkie, tułów długi, ogon długi i puszysty, pysk wąski z czarnym wietrznikiem i wąsami, oczy skośne, uszy krótkie, stojące na boki. Futro lisa jest kasztanowobrązowe lub kasztanowo żółte. Dolna część pyszczka, podgardle, pierś, podbrzusze, wewnętrzna strona nóg - biała, a koniec ogona - biały lub czarny. Podgardle, pierś i podbrzusze u niektórych odmian są popielate lub czarne. Zewnętrzna strona uszu oraz dolna część wstawek - czarne. Futro ma włos dwojaki: przewodni - długi, błyszczący oraz gęsty, krótki puch. Wśród lisów, jak rzadko u której zwierzyny, występuje dużo odmian w umaszczeniu. Zdarzają się więc osobniki ciemniejsze i jaśniejsze, z ciemniejszym grzbietem i łopatkami, z ciemnym spodem tułowia, z czarnym końcem ogona lub w ogóle bez kwiatu. Lis ma na ogonie, przy jego nasadzie gruczoł wydzielający gęstą ciecz o nieprzyjemnym zapachu. Gruczoł ten znajduje się na górnej części ogona, ok. 5 cm przed nasadą ogona. W tym miejscu są pojedyncze czarne włosy. Gruczoły te mają lisy obu płci. Zapach wydzielają głównie w okresie cieczki.

Przeciętna dł. lisa, mierzona razem z kitą, wynosi ok. 115 cm, w tym kita ma ok. 40-50 cm. Wysokość ok. 35 cm, masa ok. 7 kg.

Lis żyje zarówno w lesie, jak i w polu. W lesie lisy obierają miejsca suche, nawet piaszczyste, zarośnięte gęsto krzakami lub młodnikami. W polu mają ostoję w krzakach i zaroślach, czasem również w zbożu lub na gołych wzgórzach. W miejscach swoich ostoi lisy kopią rozległe nory, często z kilkoma wylotami. W środku nory znajduje się komora, gdzie lisy odbywają cieczkę i suka szczeni się. Nora ma wiele bocznych korytarzy. Lisy mają zwykle kilka nor, przy czym jedna stanowi ich stałą siedzibę, a inne dają im chwilowe schronienie w niebezpieczeństwie lub w czasie niepogody. Lis jest leniwy w kopaniu nor i dlatego często korzysta z nor borsuczych, a nawet zamieszkuje razem z nim (czasami wypędza borsuka).

Lis jest mięsożerny. Główne jego pożywienie stanowią myszy, ale zjada także żaby, jaszczurki, ryby, raki , ptaki, jaja ptasie, króliki, zające, a nawet jak się zdarzy to i koźlaka. Nie gardzi również padliną. Ponadto zjada jagody i owoce oraz ślimaki, dżdżownice i larwy chrząszczy.

Lis pełni w lesie funkcje sanitarne. Spośród zwierzyny łownej chwyta bowiem przede wszystkim sztuki chore i słabe. Lisica w okresie karmienia młodych wyrządza duże szkody wśród zdrowej zwierzyny.

Foto : Robert Kmieć

Lis żeruje zasadniczo w nocy. Jeżeli jednak nie spodziewa sie niebezpieczeństwa, to rozpoczyna polowanie nawet już od południa lub nieco wcześniej. Największe szkody robią lisy w lecie, kiedy to stare muszą dostarczyć żeru młodym. Wtedy zakradają się nawet do zabudowań gospodarczych, aby porwać kurczaka lub złapać oddaloną od zabudowań kurę. Lis swoją zdobycz "zarzyna", podobnie jak ryś, odgryzając najpierw łeb. Po nasyceniu się, niektóre kawałki żeru zakopuje "na zapas" i później wraca w to miejsce.

Cieczka lisów odbywa się w styczniu lub w lutym. Liszka, przygotowując się do cieczki, już w grudniu zaznacza swój rejon śladami zapachowymi na pniach lub kamieniach. Wypędza z tego rejonu inne liszki i młode lisy. W tym okresie nieraz kilka psów lata za sukami, gryząc się między sobą. Sam akt populacji następuje przeważnie w norze, gdzie zbiera się nawet kilka psów. Ma on przebieg podobny jak u psów domowych, szczepienie się trwa około 20 min. Po okresie cieczki psy odchodzą od liszki. Liszka pomiata po 7 1/2 tygodniach, tj. w kwietniu-maju, 4-7 szczeniąt, czasami nawet więcej. Szczenięta rodzą się ślepe i dopiero po 14 dniach otwierają oczy. Suka jest bardzo troskliwą matką i przez pierwsze dni nie wychodzi z nory. Potem wychodzi tylko późnym wieczorem, dla zdobycia żeru. Pies jest dbałym ojcem i przynosi młodym żer. w 4-6 tygodniu młode zaczynają wychodzić z nory, aby wygrzewać się na słońcu lub bawić. Młode w ciągu pierwszego miesiąca życia żyją tylko mlekiem matki. W drugim miesiącu matka znosi im myszy, ptactwo i drobna zwierzynę, ucząc je jeść mięso. Przynosząc zaś często żywą zwierzynę uczy ich polowania. W końcu lipca liszka z młodymi przenosi się z nory w pole, głównie w zboża albo trzciny i zarośla i tam zaprawiają je w samodzielnym zdobywaniu pożywienia. Młode późną jesienią opuszczają rodzeństwo i zaczynają samodzielny żywot. Lis żyje do 15 lat.

Lis prowadzi bardzo ruchliwy tryb życia. W zasadzie większą część doby kręci się w poszukiwaniu żeru. W norze siedzi tylko wtedy, gdy wypoczywa oraz podczas deszczu, silnego i mroźnego wiatru, zawiei śnieżnej, opadania liści w jesieni, letnich upałów oraz w okresie cieczki. Chroni się także do niej wyczuwając nadejście burzy, w razie niebezpieczeństwa lub gdy jest niepokojony przez zbieraczy grzybów i jagód.

W pogodny dzień lis wypoczywa na powierzchni ziemi, wśród krzaków, wysokich traw lub kamionek. W zdobywaniu żeru jest bardzo wytrwały i czujny. Długo wysiaduje przy mysiej norze, a pisk myszy słyszy nawet z dużej odległości (100 m). Lis poluje w dwojaki sposób: cichym podchodzeniem lub na czaty. Pogoń za zdrową zwierzyna na ogół się nie udaje. Lis jest bardzo ostrożny i nawet pewna zdobycz porzuci, jeżeli dostrzeże jakieś niebezpieczeństwo dla siebie. Ma nadzwyczaj dobry słuch i wiatr. Nawet z odległości kilkuset metrów złapie odwiatr człowieka lub zwierzyny. Wzrok ma raczej słaby, dostrzega raczej przedmioty ruchome.

Foto : Robert Kmieć

Lis chodzi zwykle wolno, węsząc z nisko opuszczonym łbem. Od czasu do czasu tylko rozgląda się, umie jednak biegać szybko i zręcznie kluczyć pośród krzaków. Stara się chodzić stale w ukryciu i osłonie zarówno w lesie jak i w polu. ślad lisa jest podobny do małego psa, z tą jednak różnicą że odciski są niewielkie, bardziej podłużne. ślad sznurującego lisa układa się w linii prostej, w równej odległości poszczególnych odcisków od siebie.

p